Tembe Krasa #3 (Cerkak)

Ora krasa wis kliwat Nguter. Nyumurupi plengkung “Selamat Datang” ing gapura kikis kabupatèn, kaya disengkakaké anggoné Pak Didik mlayokaké mobilé. Sanajan sédhan tuwa, pranyata isih rosa mlayu banter. Hijet putih tetep setya ngetutaké ing mburiné.

Ora gantalan jam, rombongan wis ngancik poncot désaku. Pak Didik dakaturi nyuda lajuné mobil. Nyaketi omahé Simbok, dakabani supaya minggir nengen alon-alon. Banjur ... greeeg ...! Subaru abang mandheg sarèh. Kasusul Hijet putih.

Aku tumolèh nengen. Sepi. Wis ora ana wong jagongan ing latar. Apa manèh nganti tekan pekarangan. Mung ana welasan wong padha ungak-ungak ing èmpèr. Sajaké padha nakyinaké sapa tamuné sing lagi teka.

Genah wis kepancal. Layon mesthi wis dipetak. Ketiwasan! Aku ditilapaké. Ora menangi alang-ujuré Bapak. Mripatku mung mlolok sawetara. Banjur dakkucek. Mbuwang eluh sing kadhung kumembeng. Karebèn ora ngubak-ubak sungkawané kulawargaku sing lagi mèh lerem.

Kakangku sing nomer papat metu saka èmpèr. Banjur mlaku kapirangu nuju ratan. Bareng weruh aku metu saka mobil, kakangku mak brabat mlayu mrepegi. Tanganku disalami. Pundhakku dirangkul. Ora ana tembung kumecap. Mung mripaté sing ora kuwawa mbendung iliné eluh. Banjur tanganku digandhèng. Aku dituntun tumuju ing omah.

Simbok, mbakyu-mbakyuku, lan kakang-kakangku tata baris ing latar. Kaya déné patrapé simpingan among tamu ing pahargyan. Mbagèkaké tekaku sarombongan. Mung bédané, dhayohé disuguhi tangis sesenggrukan. Aku ngatonaké tatagku. Malah kepara kawetu gunemku ngaring-aring, nggedhèkaké atiné Simbok lan sedulur-sedulurku tuwa. Sanajan iku mung lamis, aku bombong déné bisa nyandhet tangis sing luwih banter.

Isih kaya padatan jaman cilikanku. Yèn ana kesripahan, wengi sabubare layon dipetak, sanak sedulur lan tangga teparo padha lèk-lèkan sawetara. Perluné, asung panglipur marang kulwarga sing nandhang duhkita. Mung bédané, saiki wis ora sinambi ngabotohan rèmi, gaplé, utawa ceki. Isih ana sing main kertu, nanging mung saderma dolanan minangka cagak melèk. Wis ora mawa totohan dhuwit apadéné bandha sing duwé pangaji.

Ndungkap tengah wengi, sing lèk-lèkan padha gegancangan pamit. Mung kari sanak sedulur raket sing ora mingket. Iku waé wis padha turu. Ora jeneng maido. Mesthi waé wis padha ngantuk kagawa sayah.

Mripatku isih kethap-kethop, durung gelem merem. Pangangenku isih ngumbara, ngulari wewayangané Bapak. Ngéntha-éntha polatané nalika raga nguntapaké oncaté nyawa. Memetha kuwandané nalika disucèni. Ngreréka pasuryané nalika diwiyak ulesé.

Dumadakan Simbok nyaketi aku. Banjur nggapyuk ing pangkonku. Mingseg-mingseg.

“Saiki kowé wis ora duwé bapa tenan, Nang ...,” panggrantesé.

Brolll! Sakala ambrol pepetané tlapukanku. Eluh ndlèwèr deres tan kena diampah. Dudu perkara kélangan bapa sing daktangisi. Dudu perkara ketilapan pametaké jisimé Bapak sing dakgelani. Iku kabèh mono wis dadi garis pesthiné Gusti Kang Mahawenang.

Saiki aku wis ora duwé bapa! Iki gegetun sing ora bakal antuk tamba. Keduwung ora bisa netepi darmaning anak marang bapak. Umurku pancèn wis 30 taun. Nanging, selawasé 30 taun iku patrapku marang Bapak isih kaya bocah durung pupak. Mung pijer ngrusuhi. Durung becus urun bau, apa manèh udhu, kanggo ngènthèng-ngènthèngi sesanggané ngaurip. Banjur saiki bisa apa? Kelir kanggo mbabar bekti marang Bapak wis dikukud!

Ujug-ujug aku kèlingan sabdané Kanjeng Nabi. Wong mati mono cuthel kabèh amalé. Ora ana sing katut minangka sangu séba ing ngarsané Sang Mahardikèngrat. Kajaba telung perkara. Salah sijiné: anak salèh sing ketungkul ndonga kanggo wong tuwané.

“Wis, Mbok. Bapak kudu diéklaské. Mèn gangsar lakuné,” clathuku, ngarih-arih Simbok.

Tangisé Simbok wis mendha, nuli nggléthak ing klasa. Tangané ditekuk kanggo tadhah sirah. Aku menyat, mlaku tumuju paturasan. Bar reresik sabakdané bebanyu nuli wudu. Sarungan, salat gaib, banjur timpuh. Rasané ora kepéngin gagé-gagé menyat saka pasalatan ing cocor lor kulon omah.

“Rabbigfirlī wa liwālidayya, warhamhumā kamā rabbayānī şagīrā. Dhuh Gusti, ngapuranen aku lan wong tuwaku sakloron, uga paringa welas asih marang wong tuwaku kekaroné, murwat klawan panggulawenthahé marang aku nalika bayi.”

Ndremimil anggonku ngrapal donga iki. Ambal-ambalan tanpa wilangan. Anteping pangangkah, dongaku tumanja dadi sanguné Bapak kombul ing swargaloka. Kaya surasané pituduh suci kang kamot ing sabdané Kanjeng Rasul.

Mundhak suwé tansaya tuwajuh nggonku tepekur. Mripat dakremaké. Tangan kekaro tumadhah nyadhong apura lan sih wilasané Gusti Algafūr Arrahīm.

Tanpa sangkan, ngégla wewayangané titah manca kumléyang pancer embun-embunanku. Pakulitané putih memplak. Mustakané jamangan emas. Rikmané ngandhan-andhan dioré nglèmbrèh tumumpang geger. Astané awangun suwiwi. Durung pada wujudé kakung apa putri, mripatku giri-giri melèk.

Byarrr .... Klépat ...! Bareng karo melèké mripatku, makhluk nyalawadi iku sirna tanpa lari.

Duga wetara ing batinku, mbok menawa iku mau bangsané malaikat. Kang ingutus ngunjal dongaku, konjuk ing ngarsané Gusti Allah.

Wéladalah! Keladuk kegedhèn rumangsa aku iki! Apa préjénganku iki pantes ngaku-aku anak sing salèh? Kamangka sing payu tumus marang arwahé wong tuwa iku mung dongane anak-anaké sing salèh! Tur manèh, apa kurang sih tresnané Pangeran sing wis disokaké marang Bapak? Ora kendhat Gusti Allah paring rahmat marang Bapak! Salawasé urip! Sajeg jumbleg! Banjur kapan aku genti asok tresna asih marang Bapak? Endi buktiné tresna yektiku marang Bapak? Ora idhep isin mung gaco ngejibaké tresnané Gusti Allah?

Cep klakep! Ora keconggah mbacutaké kedaling ilat. Eluhku kumotos. Tangisku sesenggrukan. Muga-muga ora keprungu dening sing padha angler turu.

Pasrah. Sumarah. Ngumangsani asor wor lan kotor.

(TAMAT)

Read More

Tembe Krasa #2 (Cerkak)

“Iki mau kaya-kaya dituntun Pengéran, lho, Pak,” clathune Pak Nèndy mbadharaké anggonku nglamun. “Ngéling-éling wiwit seka Semarang nganti tekan Mbawara, sing kèlingan mung huruf i-i,” Pak Nèndy mbacutaké kojahé.

Nalika anyaran dadi tanggaku biyèn, Pak Nèndy lan garwané sanja ing omahku. Putrané loro isih cilik-cilik uga ndhèrèk. Perluné tetepungan. Jebul Bu Nèndy pyayi Banyubiru, tangga kecamatan karo Ambarawa. Mulané, bojoku banjur crita yèn duwé sedulur ing Ambawara. Désané Mlilir.

Pawitan ancer-ancer iku, tuwuh tékadé Pak Nèndy. Mobil loro sing wis samekta ngangkut tangga teparo nuli rerikatan budhal. Minibus Hijet putih kagungane Pak Eko, ya Pak RT, ditumpaki wong wolu. Pak Edy pinitaya nyopiri. Déné sédhan Subaru abang kagungané Pak Didik mung diisi wong loro: Pak Nèndy karo Pak Didik dhéwé. Ing pangajap, yèn kelakon ketemu, aku lan anak bojoku nunut pisan.

Kocapa, sadawaning dalan Semarang-Ambarawa, Pak Nèndy ora kasil ngéling-éling jenengé désa sing bakal dituju. Jeneng Mlilir sida mrucut saka angen-angené. Mobil loro mandheg ing ngarep pasar Ambarawa. Pasar Projo, kaceluké. Pak Nèndy mudhun. Sing dijujug, tukang ojèk.

“Nuwun sèwu, Mas,” Pak Nèndy mbukak wicara marang tukang ojèk sing lagi jégang ing sadhel pit montoré. “Kula niki ajeng madosi sedhèrèk teng dhaérah Mbarawa mriki. Ning kula kesupèn nami désané. Namung émut jenengé niku ngangge i-i ngoten. Lha niku désa napa?”

“I-i?” tukang ojèk semaur karo mikir. Sirahé ndhangak semu méngo. Pilingané dithithiki nganggo pucukané driji panunggul. Bathuké diwiru. “Oh, mbok menawi Mlilir niku, Pak,” sambungé.

“Nah, Mlilir!” Pak Nèndy mbengok banter, nyigeg aturé tukang ojèk. Sangking bungahé. “Lha nèk mergi teng Mlilir niku pundi?” pitakoné Pak Néndy sabanjuré.

“Nggih niki empun leres. Nurut mergi niki teras mawon. Mengké ènten pertigaan, lurus mawon. Ampun nganan. Bar sabin-sabin ènten sendhang. Kanan jalan. Lha bar sendhang niku empun mlebet Mlilir,” tukang ojèk awèh katrangan karo tangané acung-acung.

Rumangsa wis éntuk pituduh, Pak Didik nuli mancal gas nglakokaké sédhané. Dalané ciyut tur nanjak rada ndedel. Hijet lan penumpangé ditinggal ing pratelon ngarep pasar. Kajaba ngirit laku, uga ngemu karep nyegat aku. Gèk-gèk wis ketrucut bali, ketlisiban karo mobil sing munggah.

Durung watara adoh saka pangkalan ojèk, Pak Didik ngendhegaké lakuné Subaru. Pak Nèndy dikon mudhun, nawani nunutan marang wong wadon sing lagi waé dilancangi.

“Jajal embahé kuwi ditawani, Pak. Nèk gelem, dijak bareng. Mesakké, blanjané abot,” akoné Pak Didik.

Sing dipréntah nuli mbukak lawang, mudhun, banjur nyaketi embah-embah sing mlaku ing saburiné mobil. Lakuné gremat-gremet. Nggéndhong senik ing gegeré sing semu wungkuk. Tangané kiwa-tengen isih nyangking bagor cilik-cilik.

“Konduré teng pundi, Mbah? Ngga sareng mawon, nitih mobil niki, nggih?” aruh-aruhé Pak Nèndy.

“Teng Mlilir, Nak. Lha ndika ajeng tindak pundi?”

“Lhah, keleresan. Mbah. Kula niki nggih ajeng teng Mlilir. Empun, ngga sareng mawon. Kajengé énggal dugi nggriya.”

Pak Nèndy nuli nyaut bagor sing dicangking Simbah. Loro pisan. Dilebokaké ing mobil. Simbah ngudhari suwelan sléndhang sing kanggo nggéndhong senik. Sadurungé diudhunaké saka geger, senik dicandhak Pak Nèndy.

“Empun, Simbah minggah riyin,” aturé Pak Nèndy.

Simbah munggah, mlebu ing mobil. Lungguh ing buriné Pak Didik sing ngasta setir. Bakda nglebokaké senik, Pak Nèndy nututi munggah banjur nutup lawang mobil.

Saiki lungguhé ora njèjèri Pak Didik ing kabin ngarep. Alihan ing kabin buri, jèjèr penumpang sing nembé ditemu. Ana pamrihé. Pak Nèndy blaka, durung genah dhodhok sèlèhé pyayi sing arep disowani. Mula banjur golèk sisik melik.

“Nuwun sèwu nggih, Mbah. Napa ten Mlilir niku ènten pyantun sing asliné seking Klaten? Guru, nèk boten lepat.”

“O, nèk ten kampung kula, Kauman, niku ènten. Garwané Pak Guru Maryono. Bu Maryono niku asliné tiyang Klaten. Nggih dados guru. Lha sing ajeng dipadosi niku kampung pundi? Wong Mlilir niku kampungé kathah.”

“Lha niku, Mbah. Kula ngertosé nggih namung Mlilir ngoten. Boten mudheng kampung napa,” wangsulané Pak Nèndy, “Empun ngèten mawon. Mengké nyuwun tulung kula dituduhké dalemé Pak Maryono niku. Bar niku mengké Simbah kula dhèrèkké kondur.”

“Lha nggih kula mengké mandhap nggèné Pak Guru mawon. Wong griya kula caket kalih mriku,” semauré Simbah.

“O, lha malah dhawah ngleresi nèk ngoten.”

“Boten, jan-jané ndika niku ènten perlu napa ta, Nak?” pitakoné Simbah sajak gumun semu sujana.

“Anu, Mbah. Kula niki nglari tanggi. Semarang mrika dalemé. Wingi pamit ajeng tuwi sedhèrèké teng Mlilir mriki. Lha sing èstri niku asliné pyantun Klaten. Mila, penginten kula sedhèrèké niku nggih seking Klaten.”

“Lha kok ndadak disusul? Ènten wigati napa?”

“Niki wau angsal kabar lelayu seking keluwargané sing kakung. Subuh énjing wau bapaké tilar.”

“Innā lillāhi wa innā ilaihi rāji’ūn. Lajeng griyané bapaké niku pundi, Nak?”

“Praci, Mbah. Dhaérah Wonogiri mrika. Solo ngidul.”

“Yuuuh, mugi-mugi leres Bu Maryono niku, Nak, sedhèrèké sing dituwèni. Biyuh, gèk méndah kaya ngapa kagèté engko? Oh, mengké ngajeng mesjid nika bélok nengen, nggih Nak.”

“Mesjid sing ketingal nika, Mbah?” pitakoné Pak Didik miterang karo nuding makutha mesjid sing wis katon. Udakara satus mèter sangarepé.

“Nggih, cet ijo niku.”

Pak Didik nguntir setang nengen. Sédhan mbélok mlebu gang cilik. Dalané isih lemah diurug ing wedhi. Sanajan ora aspalan, sajaké lumayan madhet. Diambah ban mobil ora ambles.

“Tesih tebih, Mbah?” Pak Didik takon.

“Boten. Empun caket niki. Namung ngajeng mriku sekedhik,” Simbah semaur, “Lha niku, griyané empun ketingal gendhèngé. Yuh, mugi-mugi saèstu kepanggih sing digolèki, nggih Nak.”

Tangané Simbah nuding omah témbok mawa cèt putih. Mapan ing ledhokan mèpèt pèrènging dalan. Empyaké kepara rata karo raèning dalan. Ora ngarepaké dalan. Kaya adaté omah Jawa, madhepé luputa ngalor ya ngidul. Dalemé Pak Maryono madhep ngalor. Dalan kapernah ing sakiwané omah.
Mobil mandheg ing dalan sadhuwuré omah. Sanadyan wis dipèpètaké pinggir, meksa isih ngebaki dalan. Yèn ana kendharaan liwat, ora wurung mesthi keganggu. Pak Didik ora wani nglebokaké ing latar. Dalan mlebuné ndrojog banget.

Teteluné mudhun kabèh. Pak Didik lan Pak Nèndy mlaku mudhun nuju dalemé Pak Maryono. Mékani dimèn ora keplorod, mlakuné milih ngambah undhak-undhakan sing kapacak ing sisih tengah. Simbah nerusaké mlaku nuju omahé dhéwé. Lempeng ngalor, nurut terusané dalan sing diliwati.

Gusti Allah sajak ngatonaké tandha bukti kagungané sipat Mahamurah. Pak Nèndy lan Pak Didik kaya-kaya olèh mukjizat. “Kitab primbon” sing dadi ugeman mung ngemot pituduh kasamun ing sandi swara i-i. Éwa semono, “nabi” sing mung pangawak tukang ojèk ora kangèlan anggoné mbabar werdiné sandi i-i mau. “Malaikat” sing piniji minangka cucuk lampah mung adhapur wanita tuwa kabotan blanjan. Kabèh mung sarwa sepélé. Iku ora jeneng dilalah. Pancèn mangkono piwales kang murwat tumrap tulusing niyat. Gusti Kang Mahawikan nggangsaraké sedyané wong tetulung sing atine suwung saka sawenèhé mélik.

Eba mongkogé Pak Didik lan Pak Nèndy. Dupi ngancik èmpèr dalemé Pak Maryono, karo-karoné weruh blegeré wong sing dilari. Mula ora maido yèn nganti padha lali marang subasita tumrap wong medhayoh. Tanpa uluk salam marang sing kagungan wisma, tanggaku loro iku daya-daya sumusul njujug ing kamar paturonku.

***

(ana bacute)

Read More

Tembe Krasa #1 (Cerkak)

“Pak Nèndy?” clathuku lirih. Mripatku dakkucek. Daktamataké kanthi permana pawongan loro sing ngadeg jèjèr pener pucuking sikilku. Ora kliru. Pak Nèndy karo Pak Didik. Tanggaku sa-RT. Nunggal gang. Nanging généya kekaroné nyusul aku tekan kéné? Ndadak wis mlebu kamar pisan!

Sing dakpandeng mung genti mandeng. Durung ana gunem. Aku njenggèlèk. Dakuwali kelonanku marang anakku sing isih angler turu. Guling loro dakenggo amping-amping ing kiwa lan tengené. Banjur daktinggal menyat.

Pak Nèndy ngepuk-epuk pundhakku. Nuli nggandhèng tanganku. Aku dituntun metu saka kamar. Banjur diprenahaké lungguh ing kursi tamu. Kuwalik. Kuduné aku sing mbagèkaké. Sanajan padha-padha dhayoh, aku luwih trep nyulihi sing mengku balé wisma. Jalaran iki dalemé mbakyu nak-duluré bojoku.

Solah-bawané tanggaku iku sajak nyalawadi. Gawé gawoké batinku. Ngimbuhi ngungun ing pangrasaku.

Wingi ésuk aku sakluwarga budhal saka omah ing Semarang. Pamitku marang Pak RT, arep tilik sedulur ing Ambarawa. Yen sida, nginep sawengi. Aku mung nyebut kutha kecamatané. Ora caos alamat jangkep. Ora daksebut jeneng désané. Apa manèh dhukuhé. Uga ora daksebut asmané sedulur sing bakal dakparani.

Banjur ketemu pirang perkara déné Pak Nèndy lan Pak Didik sumusul? Apa mung kapinujon liwat banjur mampir? Apa ana prelu sing wigati? Mokal yen mung pinuju liwat. Dalemé ipé nak-dulurku iki mapan ing lurung kampung. Dudu dalan gedhé sing adhakan diambah kendharaan sing nedheng plesiran. Tur manèh, ora tinemu nalar wong mampir kok njujug ing senthong paturon. Kamangka sing ditekani omahé wong sing durung wanuh.

Genah yèn Pak Nèndy lan Pak Didik njarag nglari aku. Banjur nggawa wigati apa déné tanggaku loro karaya-raya tekan kéné iki? Pitakonku isih daksimpen ing batin. Durung kawetu ing lisan. Gagasanku isih ngumbara. Panduga manéka warna campuh. Worsuh. Tumpang-so ora karuwan. Lungguhku ora jenjem. Atiku trataban. Mripatku gorèh. Sedhéla mandeng Pak Nèndy, sedhéla namataké Pak Didik.
Sing kagungan dalem sajak durung pirsa yèn kedhayohan pyayi manca. Durung ana sing mbagèkaké. Nalika aku mapan ngeloni anakku mau, Mbakyu lagi upyek ing pawon karo bojoku. Adhiné kuwi njaluk diajari gawé roti bolu. Sing kakung mbok menawa lagi saré. Sajaké sayah sakonduré saka sawah amèk jejanganan kanggo olèh-olèh adhiné sakloron.

“Wis, disarèhke sik penggalihé, Pak,” wusanané Pak Nèndy miwiti pangandikan. “Tekaku karo Pak Didik réné iki mau nggawa kabar seka keluwarga Praci.”

Dheg! Poloku sanalika oyeg! Kaya kebandhem lungka sabledug gedhéné.

“Kabar saka Praci?” batinku.

Durung nganti aku miterang, Pak Didik mbacutaké pangandikané Pak Nèndy, “Bapak Praci ora ana.”
Ilatku ora kuwawa kumecap. Pandelengku krasa bruwet.

“Aja kurang pangapurané, Pak,” Pak Nèndy nyambung wicara, “Sajané kabaré wis ditampa Pak RT bangun ésuk mau. Ning kabèh mung dha bingung. Nyang ngendi olèhé arep nggolèki? Ngertiné mung nèng Mbarawa. Ora ngerti désané apa, dalemé sapa. Dilalah aku mau mangkat gasik. Ning, untungé, ya bali gasik. Aku teka, bapak-bapak wis dha kumpul. Mobil loro wis siyap. Ning ya kuwi, ora reti arep nggolèki nyang ngendi. Rencanané mau mung arep ngentèni sakonduré sampéyan. Terus didhèrèkké kondur Praci.”

Aku babar pisan ora nanggapi kojahé Pak Nèndy. Malah kepara ora pati dakrèwès. Pikiranku kadhung nglambrang tanpa pepalang. Cat katon cat ilang wewayangané Bapak. Rambuté sing kari kruwun-kruwun tur wis mabluk. Pipiné sing kempot. Kejaba sangking kuruné uga merga ompong mèh rata tanpa sisa. Pundhak lan cengelé sing ngapal kandel tur njanges. Lengené sing kuru aking, kulité kusi tur kasap tumèmpèl ing balung. Ototé pating pendhusul rumambat untel-untelan. Igané nggambang prasasat mung kari bebalung kasasaban glabad. Wetenge nglempèt bebasan wis ora amot sawenèh tetedhan sanajan mung sega sapulukan.

Sikilé semu sèmpèr. Bokongé sing kiwa tau abuh bantat. Mula bukané mung tutul ireng mlenik ing tapak cublesan dom suntik. Mirib andheng-andheng. Rasané gatel semu ngganjel. Yen didumuk mak cengkrang. Krasané wiwit sadina sawisé suntikan. Wis dadi padatan, angger kumat éncoké, Bapak gagé-gagé sowan dhokter lengganané.

Mundhak dina “andheng-andheng” iku mundhak amba, kandel, lan atos. Embuh, apa jalarané. Nalika durung pati gedhé, témbong nyalawadi iku naté dilaporaké marang dhokter sing mentas nyuntik. Ngendikané Pak Dhokter, iku prongkolan getih bangka. Iliné getih kandheg, banjur njendhel lan garing. Jaréné ora apa-apa. Sukmbèn mari dhéwé.

Pancèn bener. Akhiré getih bangka kuwi nglokop sacuwil mbaka sacuwil. Kaya klika garing sing coplok saka kayu. Nanging kocapa, sasèn-sasèn suwéné Bapak kudu nandhang cintraka. Ora bisa lungguh apa déné mlumah. Mlaku waé rekasa. Sikilé kiwa semu disèrèd.

Siji sing paling dakgetuni. Lelara anèh iku njalari Bapak medhot salat. Gelaku ngungkuli kélangan gunung emas, segara inten, lan pulo barléyan. Ngrékadaya murih Bapak lan Simbok bisa lan gelem salat iku biyèn dudu perkara gampang. Tetaunan mung pijer gojag-gajeg. Mandheg mayong. Saben arep ada-ada ngajak ajar salat, tansah kagubel rasa was-was lan tidha-tidha. Mengko gèk dadi lan ora rena penggalihé? Mengko gèk diarani cumanthaka? Kementhus? Ngungkak krama? Wusanané mung kari ngandelaké donga. Muga-muga Gusti Allah énggal paring dalan. Karebèn wong tuwaku sakloron netepi salat, njejegaké saka guruné agama.

***

É, jebul Pangeran ora nglirwakaké pangrintihé kawula-Né. Ora kanyana ora kaimpi, ana tangga sarimbit mara sambat. Jaré kepéngin ipil-ipil sangu. Najan bebasan mung kari kumanan korédan. Njaluk diwuruki salat.

“Arep dipoyoki kebo nusu gudèl, ya bèn,” pratelané Mbah Rakijan, nuduhaké anteping tekad.

“Mung aloké wong gawok wè ora perlu dirèken,” sambungé Mbah Saminem, sisihané.

Iki dadi babahan tumapaké sedya. Mbah Rakijan lan Mbah Saminem saumuran karo Bapak lan Simbok. Mbah Rakijan sekaliyan tan wurung kadhapuk minangka pikat.

“Mengké angsalé ajar salat ènten ngriki mawon nggih, Mbah?” usulku marang calon “santri’-ku, 

“kajengé Bapak kalih Simbok tumut sisan.”

“Mathuk banget kuwi,” sumauré Mbah Saminem ngrujuki. 

“Malah jan-jané sing duwé krenteg ki okèh lho, Ru,” Mbah Rakijan nanduki, “Mung dha éwuh lé arep nglekasi. Lha bareng krungu kabar sliramu ènèng omah, mbahmu wédok ngajak réné iki mau.”

Soré iku aku mempeng ngangsu. Ngebaki jedhing wesi tilas wadhah aspal sing wis dakasahi resik banjur dakcepakake ing latar. Méja lan lincak dakelih minggir mèpèt gebyog sisih kidul kulon. Bar magrib, saambané jrambah dakjèrèngi klasa. Dhasaré Simbok sugih klasa méndhong. Olèhé ijol glepung utawa gaplèk karo tangga-tanggané sing pinter anam.

“Apa cah-cah dha arep ngaji nèng kéné thik klasané dijèrèng kabèh?” pitakoné Bapak.

“Boten. Wau siyang Mbah Rakijan sekaliyan mriki. Ngersakké ajar salat. Gèk wau sonten laré-laré kula kèn ngaturi tangga tepalih sisan. Kajengé regeng,” sumaurku.

“Nèk ngono engko aku karo bapakamu ya mèlu sisan. Nèk bareng-bareng wong okèh, rak ora isin,” Simbok muwuhi gunem.

Nyesss ... kaya kesiram banyu sewindu embun-embunanku. Genah yen sabeneré Simbok uga darbé krenteg bisa nglakoni salat. Mbok menawa mengkono uga Bapak. Généya ora biyèn-biyèn dakjajal nawani? Généya arep ajak-ajak marang kabecikan ndadak wedi ditampik? Apa manèh marang wong tuwané dhéwé! 

“Lha ora nggodhog-nggodhog wédang?” Simbok mbacutake rembug, sajak kuwatir yèn nganti nguciwani tamu-tamuné. “Ya ora kétung wédang pleleng. Wong wis ora duwé ngèngèhan apa-apa.”

“Engko waé mèn disambi bocah-bocah,” semaurku cekak.

Genthong wis kebak. Gelas limang losin punjul wis resik kabèh. Kepara wis atus. Kayu bong satumpuk wis cumepak ing sandhing keren. Sinambi ngréwangi ngajari salat, mengko kanca-kanca bisa nggodhog wédang.

Ora kanyana. Wengi iku omahé Bapak lan Simbok dadi pondhok tiban. Sewidakan wong nglumpuk bareng. Lanang wadon. Santri kasepuhan. Racaké wis padha duwé putu. Malah akèh sing wis randha. 

Ndungkap manjing wektu ngisa.

“Empun sami wudu napa dèrèng niki wau?” pitakonku.

Wangsulané manéka warna. Kabèh karo gumuyu. Lakak-lakak. Nggeguyu awaké dhéwé. Rumangsa yèn olèhé wudu mung ngawur. Tanpa linambaran ngèlmu kang gumathok.

“Kula wau namung raup kalih wijik, Pak,” clathuné Yu Sok, blaka.

“Santri” sing nom dhéwé. Anaké loro isih cilik-cilik. Jenengé Sokiyem. Isih prenah nak-sanak karo aku. Embahé, mbakyuné embahku. 

“Boten napa-napa. Sing empun raup kalih wijik empun sah,” wangsulanku, kanggo ngeyem-eyemi, 

“Sing dèrèng, kula aturi wudu riyin ten nglatar nika. Cekap wijik tangan, raup, lajeng wijik sikil mawon.”

Tanpa nunggu préntah, kanca-kanca nuli nututi menyang latar. Nyidhukaké banyu kanggo wudu ringkes gagrag santri kadaluwarsa. 

“Allāhu akbar Allāhu akbar ...,” Tarmin miwiti adan. Nom-noman cendhèk cilik iku lulusan MI (Madrasah Ibtidaiyah, sababag SD). Sanajan lulusan madrasah, dhèwèké ora becus maca Alquran. Tujuné konangan. Banjur gelem nyantrik bareng kanca-kancané, gunggungé bocah pitu. Saiki wis lumayan lancar sanajan durung trep klawan tajwid (paugeran pamaosé Alquran). Ya cantrik cacah pitu iku sing tundhoné dadi batur. Nggrembakaké pamulangan ngaji nganti warata rong padhukuhan.

Salat ngisa nuli kawiwitan. Batur pitu ngadeg jèjèr samburine imam. Perlune, awèh conto. Karebèn ditiru para makmum sing lagi rubuh-rubuh gedhang. Langsung praktèk. Durung diwuruki apa-apa. Pandugaku, santri-santri iku racaké wis asring weruh wong salat. Embuh anaké, putuné, seduluré, utawa tanggané. Mula ora angèl anggoné nirokaké. Mung waé, sajaké padha durung apal rapalé. Iku perkara gampang. Liburanku sesasi muga-muga cukup kanggo ngrampungaké wulangan bab rapal salat. Yèn mung kari nglanyahaké apalan, kanca-kanca bisa nerusaké sawisé daktinggal bali ngudi ngèlmu ing kutha.

Iku jalarané Bapak lan Simbok wanuh karo ngibadah salat. Mokal bisa daksélaki. Uga ora bakal daklalèkaké. Mbah Rakijan lan Mbah Saminem. Aku kepotangan budi sing ajiné tanpa pepindhan. Éloké manèh, dhèwèké ora rumangsa potang budi. Ora krasa yèn dhèwèké dadi lantaran tumuruné pituduh suci marang tangga teparoné, mliginé wong tuwaku sakloron. Malah kepara suwaliké, rumangsané dhèwèké sing utang budi marang aku. Pendhak riyaya, Mbah Saminem  nggapyuk awakku. Waspané dlèwèran. Ambal-ambalan anggoné matur nuwun. 

Ing tembé, ya amal sesingidan ngono kuwi kang bakal awoh ganjaran sing ngédab-édabi. Saiki Mbah Rakijan sekaliyan wis bali ing kasédan jati. Muga-muga ingapura kabèh dosa lan kaluputané. Kariya nyadhong ganjaran langgeng minulya ing swargaloka.

Éwa semono, aku kudu nandhang cuwa. Déné Bapak ndadak medhot anggoné netepi ferdune salat. Memala nyalawadi sing nyiksa bokongé dadi jalaran nglokroné. Bareng bokongé wis mari, bola-bali aku ngélingaké murih mbalèni salat manèh. Ora kurang-kurang, putu-putuné uga dakwekas supaya mbujuk murih Bapak gelem salat manèh. 

Embuh, bocah-bocah kuwi padha ngèstokaké welingku apa ora. Sing genah, nganti aku mulih sing pungkasan, riyaya kepungkur, Bapak durung gelem mbalèni nindakaké salat. Kamangka dina iki wis tekan ing janji. Bapak ora bisa bangga, kudu manut timbalané Gusti Allah lumantar utusané, Izrail.

***

(ana bacute)

Read More

Mung Upama

upama bandha nyukupi
kanggo nyewa sawetara staf ahli
mesthi gampang olehku ngadani
pasinaon sing kebak inovasi
kreasi lan inspirasi
kaya karepe mas mentri

upama darbe wewenang
ndhapuk staf khusus pirang-pirang
maneka guna nyawiji kinarya rewang
mesthi entheng anggonku mulang
ngemong karakter sipate bocah sakandhang
saweneh bakat lan minat kesait digegulang
tundhone sugih iguh luhur budi prigel tumandang

upama keduman pangkat
wenang ngereh wadya aparat
pasukan antihuruhara kena daksambat
ngrangket grombolaning siswa keparat
sing murang sarak nerak sarengat
kareben digawe klenger tumekeng sekarat
ora-orane yen empan pidana apadene walat
kaya nalika mbrastha teroris utawa demonstran nekad

nanging
kabeh mau mung tiba upama
mbok menawa wis dadi garising kodrat
guru mono tuk underane kliru susuhe luput
akhlake bangsa bubrah
ya kudu guru sing nanggung salah
kuncaraning negara surut
ya tetep guru sing wajib diusut

mula ta mula
aja nyidham dadi guru
ewadene yen wis kebacut dadi guru
aja pisan-pisan ngepek mantu guru
utawa besanan karo sapadhane guru
kejaba yen sliramu yakin
ora ana muridmu sing bakal dadi priyayi luhur
merga mung wong asor sing bisa ngajeni labete guru
mesthi wae pengajine ya asor

wis
gage ndang ndlosor

Semawis, ndungkap surup 27112019

Read More

Bahan Bacaan Literasi 2018

Buku-buku bahan bacaan literasi. Hasil karya para juara 2018. Bisa diunduh di sini.

Read More